Του Δημήτρη Κατσαρέλλου,
Οικονομολόγου, Πιστοποιημένου Μέντορα Έγκαιρης Προειδοποίησης ΜΜΕ
Οι οικονομικές επιπτώσεις του κορονοϊού στη ρευστότητα των μικρών και πολύ μικρών επιχειρήσεων πολλαπλασιάζονται καθημερινά δεδομένης της αδυναμίας πρόσβασης τους στις υπάρχουσες συστημικές γραμμές χρηματοδότησης.
Ειδικότερα νέοι επιχειρηματίες, επιχειρήσεις που δεν έχουν συμπληρώσει τρία χρόνια λειτουργίας, άλλες που δεν παρουσιάζουν αξιοσημείωτη κερδοφορία, δε διαθέτουν εμπράγματες εγγυήσεις για έγκριση δανείου, εμφανίζουν «βεβαρημένο ιστορικό» στο Σύστημα Οικονομικής Συμπεριφοράς Αθέτησης Υποχρεώσεων (το γνωστό μας Τειρεσία) αλλά και οι ειδικές και οι ευάλωτες ομάδες όπως άνεργοι, Αμέα, μέτοικοι κλπ, βιώνουν συχνά την εκ των προτέρων άρνηση σε οπουδήποτε αίτημα τους για δανειοδότηση και οικονομική ενσωμάτωση.
Το κενό αυτό έρχεται να καλύψει, το επερχόμενο νομοσχέδιο του Υπουργείου Οικονομικών που εισάγει, με καθυστέρηση 15ετίας, το θεσμό των μικροπιστώσεων στη καθημερινή πραγματικότητα των μικροεπαγγελματιών με χρηματοδότηση τους από μη τραπεζικούς οργανισμούς (πάροχοι μικροπιστώσεων) με ποσά έως 25.000 ευρώ και διάρκεια έως 5 έτη που αφορούν ανάγκες χρηματοδότησης για κεφάλαιο κίνησης, αγορά ή μίσθωσης εξοπλισμού εγγυήσεις κλπ.
Οι δραστηριότητες των εν λειτουργία ή υπό ίδρυση παρόχων μικροπιστώσεων αναμένεται να δοκιμαστούν από τις σημερινές προκλήσεις της πανδημίας αλλά και από ανάλογες μελλοντικές.
Όπως περιγράφει ο Ευρωπαϊκός Κώδικας καλής πρακτικής για τη χορήγηση μικροπιστώσεων οι πάροχοι μικροπιστώσεων αντιμετωπίζουν πολυάριθμους κινδύνους που απειλούν τη βιωσιμότητα και τη μακροπρόθεσμη ανάπτυξή τους. Το χαρτοφυλάκιό τους μπορεί να εμφανίσει αιφνίδιες ανόδους αθετήσεων και καθυστερούμενων οφειλών ιδιαίτερα σε περιόδους αυξημένων συστημικών (και ως εκ τούτου μη επιδεχομένων διαφοροποίησης) κινδύνων όπως ο κορονοϊὀς.
Σε μία πρόσφατη έρευνα του European Microfinance Network (How Coronavirus affects Microfinance sector, March 2020) το 64% των συμμετεχόντων στην έρευνα παρόχων μικροπιστώσεων αναμένουν αύξηση κινδύνου του δανειακού χαρτοφυλακίου τους και μέρος εξ αυτών ήδη προεξοφλεί επιδείνωση στην εισπραξιμότητα τόκων και κεφαλαίου σε επίπεδο μήνα (PAR30) από μερίδα δανειοληπτών.
Οι μη τραπεζικοί πάροχοι μικροπιστώσεων, δεν αποτελούν εξαίρεση, υπόκεινται και αυτοί στις ίδιες ευρείες κατηγορίες κινδύνου που εκτίθενται και οι συστημικές τράπεζες δηλαδή το χρηματοοικονομικό, λειτουργικό και στρατηγικό κίνδυνο.
Η περίπτωση πανδημίας φέρει τα στατιστικά χαρακτηριστικά του μαύρου κύκνου και εμπίπτει στη κατηγορία του στρατηγικού κινδύνου.
Η Παγκόσμια Τράπεζα (World Bank) στην έκδοση της Managing Risk and Creating Value with Microfinance το 2010, κάνει ιδιαίτερη αναφορά στους κινδύνους φυσικών καταστροφών και κατηγοριοποιεί τα πιθανά κόστη για τους παρόχους μικροπιστώσεων στα ακόλουθα: ανθρώπινο κόστος, απαξίωση υφιστάμενων υποδομών, και χρηματοοικονομικά κόστη (μη αποπληρωμή δανείων, αυξημένα κόστη ρευστότητας).
Σαν αντίδοτο στη κρίση προτείνει την υιοθέτηση και επικαιροποίηση διαδικασιών αξιολόγησης και διαχείρισης κινδύνων και ενσωμάτωσης τους στο Κανονισμό Λειτουργίας των παρόχων μικροπιστώσεων, τη δημιουργία έκτακτου λογαριασμού αποθεματικού (ενίσχυση Ιδίων κεφαλαίων) καθώς και τη μερική ή ολική ασφάλιση των δραστηριοτήτων των εμπλεκομένων όπου αυτό είναι δυνατό.
Παράλληλα προτείνονται οι κάτωθι βέλτιστες πρακτικές που εφαρμόζονται από τους παρόχους μικροπιστώσεων σε περιπτώσεις καταστροφών ανάλογες με τη αυτή του κορονοϊού :
- Αναστολή παροχής νέων δανείων μέχρι τη πλήρη ανάλυση και επιμέτρηση των συνεπειών και αντίκτυπου της κρίσης
- Αναστολή είσπραξης των μηνιαίων τοκοχρεολυσίων για εύλογο διάστημα
- Μείωση επιτοκίου για διάστημα έως δύο μήνες
- Επαναπροσδιορισμό δόσης και πιθανή μετακύλιση μέρους της δόσης στο μέλλον
- Παροχή αναχρηματοδότησης ή/και νέο δανεισμό στους πλέον πληγέντες αλλά και ταυτόχρονα αξιόχρεους δανειολήπτες
- Ανάπτυξη νέων δανειακών προϊόντων προσαρμοσμένων στις ανάγκες και δεδομένα της συγκυρίας.
- Διαγραφή χρέους μόνο στην απευκταία περίπτωση θανάτου δανειολήπτη
Η επόμενη μέρα του κορονοϊού βρίσκει το κλάδο των μικροπιστώσεων να μεταλλάσσεται προκειμένου να ανταποκριθεί στο δεδομένο της «κοινωνικής αποστασιοποίησης» και της εξ αποστάσεως παροχής υπηρεσιών με μοναδικό ίσως εργαλείο τη ψηφιοποίηση των διαδικασιών και υπηρεσιών του (βλ και σχετική μελέτη Microfinance, The Way forward post Covid-19).
Οι εφαρμογές κινητών τηλεφώνων (mobile banking), και οι τηλεδιασκέψεις μπορούν να φανούν χρήσιμες τόσο στη κίνηση κεφαλαίων όσο και στην εκπαίδευση και εποπτεία των δανειοληπτών.
Η μεθοδολογία εκταμίευσης δανείων αλλάζει, η φυσική παρουσία και η ανταλλαγή πιστοποιητικών και εγγράφων σε φυσική μορφή σταδιακά αντικαθίσταται από το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο και το υπολογιστικό νέφος (cloud computing).
Από την άλλη πλευρά η ψηφιοποιημένη πιστοληπτική αξιολόγηση (credit scoring), η εισαγωγή της ψυχομετρικής μοντελοποίησης που μετρά και αναλύει τη στάση, τη συμπεριφορά και ικανότητα του δυνητικού δανειολήπτη, η υιοθέτηση των τεχνολογιών κρυπτονομίσματος αναμένεται να οδηγήσει σε μαζικοποίηση των ασφαλών και φτηνότερων ψηφιακών συναλλαγών και στη νέα γενιά «έξυπνων» και συχνά εξατομικευμένων προϊόντων μικροπίστωσης .
Τα παραπάνω θα διευρύνουν το αριθμό των δυνητικών ωφελούμενων, που χωρίς αποκλεισμούς πλέον, θα έχουν πρόσβαση σε ένα ευρύ φάσμα προσιτών και υψηλής ποιότητας χρηματοοικονομικών προϊόντων και υπηρεσιών συμπεριλαμβανομένων όχι μόνο της μικροπίστωσης, αλλά και της αποταμίευσης, της ασφάλισης και τις υπηρεσίες πληρωμών και μεταφοράς χρημάτων.
Δημήτρης Κατσαρέλλος,
Οικονομολόγος, Πιστοποιημένος Μέντορας Έγκαιρης Προειδοποίησης ΜΜΕ