Το μέλλον της μικρομεσαίας ελληνικής επιχείρησης

Ο Έλληνας επιχειρηματίας θα πρέπει να φέρνει καθημερινά στο μυαλό του τα λόγια που ο Φίλιπ Κότλερ είπε πριν από αρκετά χρόνια: «Σε λίγο σε κάθε κλάδο και αγορά θα υπάρχουν μόνο δύο επιχειρήσεις, η πρώτη και η δεύτερη…», και θα πρέπει να καταβάλλει κάθε προσπάθεια η επιχείρησή του να βρίσκεται μέσα σε αυτές. Θα πρέπει να αλλάξει τη νοοτροπία τού βραχυχρόνιου εύκολου κέρδους, αν θέλει να συνεχίσει να υπάρχει και μετά από λίγα χρόνια. Επειδή δε σε μια παγκοσμιοποιημένη οικονομία όλες οι επιχειρήσεις, όσο μικρές κι ‘αν είναι, είναι εκτεθειμένες  στον παγκόσμιο ανταγωνισμό, οι εξαγωγές για την επιβίωση της ελληνικής επιχ/σης είναι μονόδρομος.

Η μικρομεσαία επιχείρηση (ΜΜΕ) στην Ελλάδα εμφανίζει τα εξής χαρακτηριστικά, τα οποία αποτελούν εμπόδια για τη διεθνή της επέκταση:

Κατέχει μικρό μερίδιο στην τοπική / εθνική αγορά που λειτουργεί, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για το μέγεθός της, τον τζίρο της και την κερδοφορία της.
Δεν έχει επαρκές μέγεθος για να έχει πρόσβαση στην αγορά κεφαλαίου.
Διοικείται συνήθως με προσωποκεντρικό τρόπο από τον ιδιοκτήτη χωρίς την ύπαρξη μιας τυπικής οργανωτικής δομής.
Δεν διαθέτει γνώση και εμπειρία λειτουργίας στην κουλτούρα των ξένων χωρών.
Δυσκολεύεται να επιλέξει ορθολογικά ξένες αγορές για επέκταση.
Δυσκολεύεται να μπει με επιτυχία στις ξένες αγορές.
Έχει δυσκολίες προσαρμογής στα πρότυπα ποιότητας των ξένων χωρών.
Δεν έχει μακροχρόνια επενδυτική προσέγγιση και προοπτική.
Συνήθως δεν χρησιμοποιεί έρευνα μάρκετινγκ σαν στρατηγικό εργαλείο διεθνούς επέκτασης.
Συνήθως βασίζεται σε τεχνικές πωλήσεων και αρκείται σε παρουσία σε διεθνείς εκθέσεις.

Αρκετές ελληνικές επιχειρήσεις μπορούν να επιβιώσουν και να αναπτυχθούν εκμεταλλευόμενες, για παράδειγμα, τις ευκαιρίες που υπάρχουν στις προς το παρόν υποβαθμισμένες αγορές των Βαλκανίων. Με τη διορατικότητα και την ευελιξία που τις διακρίνει και την αποτελεσματικότητα στο να λειτουργούν μέσα σε ομιχλώδεις συνθήκες και σε ταραγμένα νερά – πάντα οι Έλληνες διακρίνονταν για τη ναυτοσύνη τους, και ήδη κάποιες ελληνικές εταιρείες το έχουν αποδείξει έμπρακτα– μπορούν να εκμεταλλευτούν πρώτες τις ευκαιρίες που άλλες επιχειρήσεις δεν τολμούν λόγω υψηλού κινδύνου. Για να επιτύχουν όμως μακροχρόνια, αυτό θα πρέπει να γίνει με επενδυτική νοοτροπία μακροχρόνιας απόδοσης και όχι βραχυχρόνιου κέρδους και ευκαιριακών εξαγωγών.

Το παιχνίδι, στο οποίο καλούνται να παίξουν οι ελληνικές επιχειρήσεις, είναι σκληρό και εξελίσσεται ταχύτατα. Αντίπαλος της ελληνικής επιχείρησης δεν είναι μόνο η νέα, σύγχρονη νοοτροπία και αντίληψη που θα πρέπει να υιοθετήσει, αλλά και το χρονόμετρο, το οποίο τρέχει με αστραπιαία ταχύτητα. Θα μπορέσει η ελληνική επιχείρηση να κάνει υπέρβαση του εαυτού της και να προσαρμοστεί στις νέες συνθήκες της διεθνοποιημένης, ταχύτατα εξελισσόμενης κάτω από την πίεση των ραγδαίων τεχνολογικών εξελίξεων αγοράς; Θα μπορέσει ο ευέλικτος, οξυδερκής και προσαρμοστικός Έλληνας επιχειρηματίας να την οδηγήσει στο δρόμο της επιβίωσης, περνώντας ανάμεσα από τις συμπληγάδες και παρακάμπτοντας τη Σκύλλα και τη Χάρυβδη; Δεν μένει παρά να περιμένουμε λίγα ακόμη χρόνια για να δούμε. Σε λίγο, σε πολύ λίγο, όλα θα έχουν τελειώσει και από τον κονιορτό της μάχης θα εμφανιστούν μόνον οι επιχειρήσεις που θα έχουν τα ακόλουθα χαρακτηριστικά:

Είναι συμβατές με τον κυβερνοχώρο και υιοθετούν άμεσα τις νέες τεχνολογικές εξελίξεις.
Διαθέτουν ουσιαστική τεχνολογική έρευνα και ανάπτυξη (R&D) και διαθέτουν διεθνείς πατέντες / ευρεσιτεχνίες.
Είναι επιχειρήσεις που μαθαίνουν (learning organizations) και όχι επιχειρήσεις που νομίζουν πως γνωρίζουν.
Διαθέτουν στρατηγική τέτοια που τους επιτρέπει να προσαρμόζονται με επιτυχία στους στόχους που θέτουν και οι οποίοι μπορεί να μεταβάλλονται συχνά, λόγω του πολύ δυναμικού και ταχέως μεταβαλλόμενου διεθνούς περιβάλλοντος.
Διαθέτουν ουσιαστικό και δημιουργικό μάρκετινγκ που τους επιτρέπει αφενός μεν να διαφοροποιούν αποτελεσματικά τα παρεχόμενα στην αγορά προϊόντα και υπηρεσίες σε σχέση με τα υπάρχοντα ανταγωνιστικά, αφετέρου δε να εστιάζουν επιτυχώς σε συγκεκριμένες ομάδες καταναλωτών (target groups).
Είναι καινοτομικές με την έννοια της επίτευξης σημαντικού βαθμού διαφοροποίησης στα προϊόντα και υπηρεσίες που προσφέρουν στην αγορά ή/και στις διοικητικές και τεχνολογικές διαδικασίες με άμεση προφανή συνέπεια την επίτευξη χαμηλού κόστους στην παραγωγή των προϊόντων και υπηρεσιών τους και, επομένως, τη δημιουργία ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος στην αγορά ως προς την τιμή.
Δεν βασίζουν και ούτε καν συνδέουν την ανάπτυξή τους με την επιτυχία κυβερνητικών σχεδίων.
Χρησιμοποιούν παγκόσμιες πλατφόρμες και δίκτυα (networks) για τη διεθνή τους επέκταση.
Εμφανίζουν ξεκάθαρη εξωστρέφεια.
Διαθέτουν ισχυρή εταιρική ταυτότητα και δυνατές μάρκες.
Διαθέτουν προηγμένη μορφή οργανωτικού σχεδιασμού η οποία παράλληλα τους επιτρέπει να είναι ευέλικτες και να προσαρμόζονται στις αλλαγές περιβάλλοντος.
Επιτυγχάνουν αποτελεσματικές διεθνείς παραγωγικές συνεργασίες.

Οι υπόλοιπες επιχειρήσεις που δεν θα έχουν τα παραπάνω χαρακτηριστικά –και που δυστυχώς λογικά θα αποτελούν την πλειοψηφία των υπαρχουσών ελληνικών επιχειρήσεων– δεν θα αναδυθούν καθόλου από τον κονιορτό, αλλά θα περάσουν κατευθείαν στο μουσείο της ιστορίας των επιχειρήσεων, αποδεικνύοντας ότι η έγκαιρη προενεργοποίηση (proactiveness) σε αντίθεση με την καθυστερημένη αντίδραση (reaction) και η προσαρμοστικότητα αποτελούν τους ακρογωνιαίους λίθους της επιβίωσης στον 21ο αιώνα. Σημειωτέον ότι οι παραπάνω προϋποθέσεις αποτελούν αναγκαία αλλα οχι ικανή συνθήκη για την επιβίωση της μικρομεσαίας ελληνικής επιχείρησης. Με αλλά λόγια, μπορεί κάποια επιχείρηση να διαθέτει όλα τα αναφερθέντα προ απαιτούμενα, αλλά να μην καταφέρει να επιβιώσει, για διαφόρους άλλους λόγους που δεν είναι του παρόντος να αναφέρουμε. Και μια που μιλάμε για επιβίωση, θα πρέπει να αποσαφηνιστεί οτι η επιβίωση επιτυγχάνεται μόνο μέσα από την ανάπτυξη.

Όπως προαναφέρθηκε, για την επιβίωση της ελληνικής επιχείρησης στον 21ο αιώνα απαιτούνται διάφορα πράγματα. Σίγουρα από τα πρωταρχικά είναι ο προσανατολισμός στον πελάτη και η καινοτομία. Το ερώτημα εδώ είναι πώς μαθαίνουμε να καινοτομούμε και να δημιουργούμε πρωτότυπες και αποτελεσματικές στρατηγικές οι οποίες θα «σπάσουν» το κατεστημένο και θα μας κάνουν πρωτοπόρους στη νέα εποχή που ανατέλλει. Το ερώτημα είναι αν μπορούμε να ξεφύγουμε από την παπαγαλία και την αποστήθιση, γιατί, δυστυχώς, αυτά μας έμαθε το εκπαιδευτικό σύστημα το οποίο διδαχθήκαμε. Το ερώτημα είναι αν μπορούμε να ξεφύγουμε από την μετριότητα και αν μπορούμε να αλλάξουμε τη νοοτροπία μας. Η απάντηση σε αυτό το ερώτημα απαιτεί χώρο για να αναπτυχθεί και υπερβαίνει το σκοπό αυτού του άρθρου.. Μπορούμε όμως εν τάχει να απαντήσουμε με ένα ρητό και ένα παράδειγμα. Το ρητό είναι η ρήση του Τόμας Έντισον «η ανάγκη είναι η μητέρα της εφεύρεσης», και το παράδειγμα αποτελεί ο συμπατριώτης μας Ελληνοαμερικανός Peter Diamantis, απόφοιτος Μοριακής Γενετικής και Αεροδιαστημικής Μηχανικής από το ΜΙΤ και Ιατρικής από το Χάρβαρντ, πρωτοπόρος του διαστημικού τουρισμού, ο οποίος σε μία επίσκεψή του στην Ελλάδα στις αρχές Ιουλίου του 2008 είπε[1]: «Οι Έλληνες υπήρξαμε πάντοτε εξερευνητές και πρωτοστατούμε και σήμερα στην παγκόσμια ναυτιλία. Δεν υπάρχει κανένας λόγος να μην αποκτήσουμε μελλοντικά τον ίδιο πρωταγωνιστικό ρόλο και στη ναυσιπλοΐα μεταξύ των πλανητών. Αρκεί να το θελήσουμε και να το κάνουμε όραμά μας».

Έχουμε τα κότσια να εκμεταλλευτούμε τις ευκαιρίες που εμπεριέχει κάθε κρίση, να σταματήσουμε να κατηγορούμε κάθε φορά τους άλλους για τα δεινά που μας βρήκαν, να συνειδητοποιήσουμε από που ξεκινάμε και να προσδιορίσουμε που θέλουμε να πάμε?

Η απάντηση δική σας.

[1] Βήμα Science 20/07/2008.